Natur
Nordsjøløypene
Me har tre Nordsjøløyper på Fedje. Det er fint mogleg å gå alle tre i ein lang sløyfe som ein dagstur. Du kan sjå nærmare på skiltet her.
Nedanfor finn du bilete og skildringar av kor du finn inngangene til løypene.
1. Frå Brurevatnet til Træsneset/ Fyrsundet
På vegen sørover mot Stormark, om lag to kilometer frå ferjekaia, finn du inngangen til Nordsjøløypa som ligg ved Brurevatna. Her er det mogleg å parkera. Denne delen av løypa startar på grus, noko som gjer at du t.d. kan ta med deg barnevogna eit stykke innover. Den grusa delen av stien er under utviding - arbeidet er forventa å verte ferdig i løpet av sommaren 2015. Når løypa etter kvart kjem til Kvernhusdalen går den saman med løypa som går frå Fyrsundet til Træsneset. Vel du å gå til Træsneset er du nesten framme, medan turen til Fyrsundet tek lengre tid.
Motsatt veg: Frå Træsneset til Brurevatna/Fyrsundet
Frå Træsneset kan du gå til Kvernhusdalen. Der deler løypa seg i to. Då kan du anten gå løypa mot Fyrsundet, eller fortsette mot Brurevatna - sistnemnte kjent som "kortløypa".
2. Austløypa: frå Brurevatna til Stormark
Løypa på austsida av Fedje startar i nærleiken av inngangen til løypa frå Brurevatna til Træsneset / Fyrsundet (sjå ovanfor). Starten for austløypa kan vere litt vanskeleg å sjå (sjå bilete), men den ligg på motsett side av vegen cirka 70 meter i retning landsbyen Fedje. Løypa tek deg til grenda Stormark sør på Fedje.
Motsatt veg: frå Stormark til Brurevatna
Inngangen til løypa ligg nesten heilt nede ved sjøen, bak nausta ved Stormark hamn.
3. Frå Fyrsundet til Træsneset/Brurevatna
Aurihopen
Ein kort gåtur i Nordsjøløypa frå Fyrsundet finn du Aurihopen. På fine dagar er dette eit perfekt for ein piknikk for heile familien. Mange har grilla pølsane sine og tatt seg eit bad her.
Du kjem til Aurihopen om du går "langløypa" langs vestsida av Fedje. Aurihopen ligg skjerma til, med storhavet som næraste nabo. Ein ferskvasspoll, eit bekkefar, sjøen, steinar og småberg gjer det til ein spanande stad å utforska for ungane.
Viss du klatrar opp på haugen i vest får du ein flott utsikt over storhavet. Framfor deg ligg dei blankskurte berga som havet tærer på. Om du går utover berga ein godvêrsdag vil du bli overraska over kor langt oppover land bølgjane har "gjort reint".
Krigsminna i Vidnappen
Fedje vart involvert i 2.verdenskrig kort tid etter utbrotet. Okkupasjonsmakta fikk etablert eit festningsanlegg i Vidnappen. Her vart det mellom anna sett opp eit radartårn på 40 meter. I Vidnappen er det mogeleg å spasere omkring og sjå på ein god del restar etter dette festningsanlegget.
Luftwaffe sin flyvarslingsradar på Fedje var av typen Wassermann-S (schwer) Fumg 402. Antenna var 40 meter høg. Den var sett på ein radarbunker av typen "Regelbau L480". Konstruksjonen inneheld 1890 m3 stålbetong og 74 tonn armeringsjarn. Kystverket sin trafikksentral på Fedje er bygd på restane etter denne bunkeren.
Berre nokre få veker etter at Noreg var drege inn i den andre verdskrigen kom det ein båt med tyske soldatar til Fedje. Etter kvart kom det fleire soldatar med utstyr, mellom anna to kanonar som vart plassert i Vidnappen.
Forsvarsanlegget vart avgrensa til nordre og søre Vidnappen og Hesthaugen. Frå Vinappen og Hesthaugen var det full kontroll over sjøvegen frå nord og sør, og området var avgrensa med gjerde og minefelt. Den einaste tilgangen var gjennom den strengt overvaka porten. Det vart utferda passersetel til dei som hadde beiteområda sine innafor gjerdet, der kystartilleriet og luftvåpenet heldt til. Avdelingane hadde kver sine anlegg, med administrasjonskontor, matsal og bustadbrakker. I tillegg til dette hadde tyskarane ei sjukestove og ei badstove. Dei bygde vegar , damanlegg, skytebane, og ein jernbane som frakta stein opp til staden der radartårnet vart reist.
På det meste var det kring 400 tyskarar stasjonerte på Fedje. Utanom tyske soldatar og tvangsflytta franske og belgiske arbeidarar var det òg ein del norske som arbeidde med å bygge opp anlegget. Desse vart innkvartert privat på øya.
Dei fleste brakkene som tyskarane sette opp, vart selde på auksjon etter krigen. Nokre få vart ståande, og er i dag nytta som bustadhus, i svært ombygd tilstand. Sjukestova vart nytta til bustadhus fram til 1970. Då vart ho seld og like etterpå riven. Det var eit rimeleg bra forhold mellom tyskarane og lokale folk på Fedje, og i påkomande tilfelle vart fedjingane behandla av legen på sjukestova. Losen, som hadde passersetel til området, tok ofte med seg fiskarar som trong hjelp.
(Utdrag frå tekst i Kulturhistorisk Vegvisar Fedje, 1995)Würzburg-Riese (FuMG 65)
På biletet over ser du radarfestet til ein Würzburg-Riese (FuMG 65). Det var to slike montert på Fedje under andre verdskrigen. Denne typen radar var produsert av firmaet Telefunken, og blei første gang sett i teneste i oktober 1940. Ein komplett radar var vog omlag 15 tonn. Parabolantenna var 7,4 m i diameter.
Stilling til tysk luftvernkanon (20 mm)
I vinappen var det fleire luftvernkanonar:
- 88mm Marine og 88mm Luftwaffe (SKC - 30). Rekkevidde 14800m
- 75mm Marine (M97). rekkevidde 11000m
- 20mm marine 0g 20mm Luftwaffe (Flak-30). Rekkevidde 200
Stillinga til eit 88mm batteri
Sitat frå ein tysk logg:
- Fedje meldet: -Flak-alarm !-
FLAKZUG FEDJE i kamp;
Første skot avgitt frå 88mm batteriet, 9. april 1942, kl. 08.27